YKS Tercih Döneminde Sıkça Karşılaşılan Terimler ve Konular

Program Nedir? Bölüm Nedir?

Okulların teorik, pratik dersler, stajlar vb. gibi uyguladıkları sistemli ve bir amaca yönelik bütün öğretimlerinin birleşimine program ya da bölüm denir. Ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde programlar vardır. Üniversitelerdeki ön lisans ve lisans programlarının bir kısmı fakülte düzeyinde (tıp, hukuk, ilahiyat) bir kısmı bölüm düzeyinde (psikoloji, sosyoloji) önemli bir bölümü ise anabilim dalı düzeyinde yürütülen programlardır. Bir bölümde veya anabilim dalında birden fazla sayıda program açılabilir.

Yerleştirme İstatistikleri

• Program Türü
  • Üniversitelerin fakülteleri tarafından açılan programlar önlisans, lisans, yükseklisans ve doktora şeklinde türlere ayrılır.
• Program Kodu
  • ÖSYM tarafından üniversitenin ilgili programına atanan benzersiz numaradır.
• Eğitim Süresi
  • Üniversitelerin programlarının normal süresine eğitim süresi denir. Bölüme yerleşen bir öğrencinin normal şartlar ve ders planına uygun şekilde eğitimine devam ettiği koşulda alacağı eğitim süresine denir. Eğitim süresi genellikle yıl cinsinden belirtilir.
  • 2 Yıllık Bölümler
  • 4 Yıllık Bölümler
• Program Adı
  • Program adı; bölüm adı olarak da bilinir. Havacılık ve Uzay Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği, Sosyoloji, Mimarlık, İşletme program adına örnek verilebilir.
• Kontenjan
  • Programı tercih yapan öğrenciler arasından seçilebilecek maksimum aday sayısıdır.
  • Bölümler her yıl belirli bir kontenjan belirledikten sonra bunu YÖK’e bildirir ve her yıl yayınlanan kontenjan listeleri ÖSYM tarafından bu veriler ile oluşturulur.
• Yerleşen
  • Üniversitelerin açtığı kontenjanlara uygun şartları sağlayan ve o bölümü tercih edenler arasından ÖSYM’nin kayıt hakkı tanıdığı öğrencilere yerleşen denir. Bir öğrenci tek bir bölüme yerleşme hakkı kazanabilir.
• Okul Birincisi Kontenjanı
  • Her öğretim yılında okul birincisi olanlar için üniversite bölümleri için ayrılan kontenjanlar vardır ve ÖSYM tarafından her yıl açıklanır.
  • YKS’de başarılı olan okul birincileri, genel kontenjan (öncelikle) ve okul birincileri kontenjanı göz önünde tutularak merkezi yerleştirme ile yerleştirme puanlarının elverdiği en üst tercihlerine yerleştirileceklerdir.
  • Okul birincileri için ayrılan kontenjanlar sınırlıdır. Bu nedenle tercihlerinin tümünü çok istenen yükseköğretim programları arasından yapan okul birincileri, puanları yeterince yüksek değilse hiçbir programa kayıt hakkı kazanamayabilirler.
  • Okul birincileri için ayrılan kontenjanların dolmaması durumunda boş kontenjan, genel kontenjana aktarılır.
  • Okul birincileri bu olanaktan yararlanabilmek için tercihlerini, puan durumlarını da göz önünde tutarak dengeli bir şekilde yapmalıdır.
• Taban Puan
  • Bir okula veya bölüme en düşük puanla yani sonuncu sıradan yerleşen adayın, kayıt olduğu yıl aldığı puanı ifade eder.
  • Adaylar yerleştirilirken ilgili programa başvuran adaylar arasında yüksekten başlayarak düşüğe doğru alım yapılır ve son kontenjana yerleşen kişinin puanına taban puan denir.
  • TYT Bölümleri Taban Puanı
  • Sayısal Bölümler Taban Puanı
  • Sözel Bölümler Taban Puanı
  • Eşit Ağırlık Bölümleri Taban Puanı
  • Dil Bölümleri Taban Puanı
• Başarı Sırası 
  • Üniversitelerin ilgili bölümüne en son yerleşen adayın başarı sıralamasıdır.
  • Başarı Sıralamasına Göre TYT Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Sayısal Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Sözel Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Eşit Ağırlık Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Dil Bölümleri
• Tavan Puan
  • Adaylar yerleştirilirken ilgili programa başvuran adaylar arasında yüksekten başlayarak düşüğe doğru alım yapılır ve ilk kontenjana yerleşen kişinin puanına tavan puan denir.

Sınav Sistemi

• ÖSYS
  • Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi’nin baş harfleri ile oluşan kısaltmadır.
  • Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından her yıl yapılan, Türkiye’deki ve bazı yabancı ülkelerdeki yükseköğretim kurumlarına öğrenci yerleştirmeye yönelik bir sınavdır.
  • Şu anda aktif olarak uygulanan YKS, bir ÖSYS sistemidir.
  • ÖSYS Sistemi ve Tarihçesi
• YKS
  • Açılımı; Yükseköğretim Kurumları Sınavı’dır. Ortaöğretimden yükseköğretime geçiş sınavı sistemine verilen isimdir.
  • YKS; Temel Yeterlilik Testi (TYT), Alan Yeterlilik Testi (AYT) ve Yabancı Dil Testi (YDT) olmak üzere üç oturumdan oluşan sınavların toplamıdır.
• YKS Sınav Puanı Nedir?
  • Adayın sınavda verdiği doğru cevaplar sonucu elde ettiği net sayısı her ders için farklı bir kat sayı ile çarpılır ve YKS ham puanı elde edilir. Elde edilen YKS ham puanına, YKS sınav puanı denir.
• OBP Nedir?
  • OBP, liseden mezun olan öğrencilerin derslerinde gösterdikleri başarı puanını temsil eder.
  • Ortaöğretimde alınan 100 üzerinden diploma notu, 5 ile çarpılarak Ortaöğretim Başarı Puanı (OBP) hesaplanır. Örneğin, diploma notu 50 olan bir öğrenci için OBP 250 olur, en yüksek not olan 100 diploma notu için de OBP 500 olur.
• OBP Katsayısı Nedir?
  • OBP’nin YKS’den alınan puana eklenebilmesi için çarpılması gereken katsayıya OBP katsayısı denir. OBP katsayısı normalde 0,12’dir.
  • Bir mesleğe yönelik program uygulayan ortaöğretim kurumları mezunlarının, ÖSYM tarafından belirtilen yükseköğretim ön lisans/lisans programına yerleştirilirken OBP’nin 0,06 katsayısı ile çarpımından elde edilecek ek puanları da yerleştirme puanlarına eklenecektir.
• YKS Yerleştirme Puanı Nedir?
  • Yerleştirme puanı, öğrencinin YKS’de aldığı puan ve Ortaöğretim Başarı Puanı (OBP) toplanarak elde edilen puandır.
  • YKS Yerleştirme Puanı = YKS Sınav Puanı + (OBP * OBP Katsayısı)
  • Adaylar bu hesap sonucu elde edilen puan ile üniversite yerleştirme tercihlerini yapabilir.
• Tercih Yapılırken Hangi Puan ve Başarı Sıralamasına Bakılır?
  • Adaylar, YKS yerleştirme puanı ile oluşan yerleştirme başarı sıralamalarıyla tercihlerini yapacaklardır.
  • Başarı Sıralamasına Göre TYT Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Sayısal Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Sözel Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Eşit Ağırlık Bölümleri
  • Başarı Sıralamasına Göre Dil Bölümleri

Ek Tercih Dönemi

• Ek Tercih Nedir?
  • YKS birinci yerleştirme işlemleri sırasında herhangi bir üniversiteye yerleşemeyen veya herhangi bir tercihte bulunmayan adaylara ek tercih denilen bir imkan verilir.
  • ÖSYS Ek tercih hakkında daha geniş bilgi alın
• Ek Tercih Hakkından Yararlanma Şartları Nelerdir?
  • Birinci yerleştirme işlemlerinde,
    • Açık öğretim programını tercih edip yerleşememiş,
    • Örgün eğitim veren üniversitelerin ön lisans ve lisans kontenjanlarını tercih edip yerleşememiş,
    • Özel yetenek sınavına girmiş ama yerleşememiş öğrenciler başvuru yapabilmektedir.
  • Birinci yerleştirme sürecinde hiçbir tercihte bulunmamış adaylar ek kontenjan tercih başvurusunda bulunabilirler.
  • Ek yerleştirmede tercih yapabilmek için adayların YKS yerleştirme puanlarının hesaplanmış olması gerekmektedir.
  • Ek yerleştirme yapacak adayların bölümün en küçük (taban) puanına eşit veya fazla puana sahip olması gerekir.
• Ek Tercih Yaparken Neye Bakılır?
  • Merkezi yerleştirme sırasında kontenjanı dolan ve en küçük puanı oluşan bölümlere kayıt yaptırmayan adaylar sebebiyle oluşan açık ek tercih yapan öğrenciler ile kapatılır. Ek tercihte bölümün en düşük puanına denk veya daha büyük puanı olan adaylar tercih yapabilir.
  • Kontenjanı dolmayan ve en küçük puanı oluşmayan programları, ilgili yerleştirme puanı hesaplanmış tüm adaylar tercih edebileceklerdir
  • Ek tercih yapacak adayların ÖSYM sitesinden tercih bildiriminde bulunmalarının ardından başvuru ücretini yatırmaları gerekmektedir.
  • Ek yerleştirme işlemleri ÖSYM aday işlemleri sayfasından gerçekleştirilmektedir.
  • Ek yerleştirme hakkını kullanacak adayların tercih yapmak istedikleri bölümlerin puan türleri ile kendi puan türleri aynı olmalıdır.
  • Tercih yapacak öğrencilerin tercih etmek istedikleri bölümlerin koşullarını sağladığına emin olmalı ve yeterli puanı almış olması gerekir.
  • Tercih yapılacak programların boş kontenjanları mutlaka kontrol edilmelidir.
  • Ek tercih dönemindeki boş kontenjanlara Okul Seçim üzerinden bakabilirsiniz.
    • 2 Yıllık Bölümlerin Boş Kalan Kontenjanları
    • Sayısal Bölümlerin Boş Kalan Kontenjanları
    • Sözel Bölümlerin Boş Kalan Kontenjanları
    • Eşit Ağırlık Bölümlerinin Boş Kalan Kontenjanları
    • Dil Bölümlerinin Boş Kalan Kontenjanları
    • Mühendislik Bölümlerinin Boş Kalan Kontenjanları
    • Sağlık Bölümlerinin Boş Kalan Kontenjanları

Üniversite Türleri

• Devlet Üniversitesi
  • Kamuya ait olan üniversitelerdir. Eğitim – öğretim maliyetlerinin devlet hazinesinden karşılandığı ve okul arazisinin kamuya ait olduğu kurumlardır.
  • Bu üniversitelerin örgün eğitiminde öğrenciler eğitim almak için ödeme yapmaz, ancak devlet üniversiteleri bazı durumlarda öğrencilerden harçla ödeme alabilmektedir.
  • Devlet Üniversiteleri Listesi
• Vakıf Üniversitesi
  • Bir dernek veya vakıf tarafından kurulan kamuya ait olmayan özel eğitim kurumlarıdır.
  • Vakıf üniversiteleri devlet tarafından denetlenir.
  • Vakıf üniversiteleri; önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora seviyesinde eğitimler vermektedir. Öğrencilerin bu üniversitelere girişlerinde değişen oranlarda başarı bursu alma şansları vardır.
  • Vakıf Üniversiteleri Listesi
• Vakıf MYO
  • Meslek Yüksek Okulu (MYO) bir yüksek öğretim kurumudur. Mesleki eğitim ve akademik unvan verir.
  • Vakıf üniversiteleri tarafından açılan Meslek Yüksek Okullarına ise Vakıf MYO denir.
  • Vakıf MYO Listesi
• Teknik Üniversiteler
  • Çeşitli teknik konulara ağırlık veren eğitim programına sahip yükseköğretim kurumuna teknik üniversite denir.
  • Teknik Üniversiteler Listesi

Üniversite ve Üniversite Birimleri

• Üniversite Nedir?
  • Yükseköğretim kurumlarının temel birimi olan üniversite, kendisine bağlı fakülte, yüksekokul, konservatuvar, meslek yüksekokulları ve enstitülerle bunların alt bölümlerinden oluşmaktadır.
  • Bilimsel özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip, yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan kuruluş ve birimlerden oluşan öğretim kurumudur.
• Fakülte Nedir?
  • Bir üniversitenin, öğrenim alanı veya uzmanlık konusu bakımından ayrılmış kollarından her birisine fakülte denir.
  • Başka bir deyişle fakülte, bir üniversiteye bağlı olarak yüksek düzeyde eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan; kendisine birimler bağlanabilen yükseköğretim kurumuna verilen isimdir.
• Yüksekokul Nedir?
  • Orta öğrenim sonrası, üst düzeyde uygulayıcı meslek elemanı yetiştiren yükseköğretim kurumudur.
  • Lisans düzeyinde eğitim verilir.
  • 4 yıl eğitim süresi vardır ve uygulamalı eğitime ağırlık verilmektedir.
  • Örnek olarak; Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
• Meslek Yüksekokulu Nedir?
  • Ara düzeyde uygulayıcı meslek elemanı yetiştirmeyi hedefleyen yükseköğretim kurumlarına meslek yüksekokulu denir.
  • Meslek yüksekokulları 2 yıllık ya da 4 yarıyıllık eğitim-öğretim verirler.
  • Ön lisans düzeyinde eğitim verilir.
  • Örnek olarak; Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye-Meslek Yüksekokulu.
• Konservatuvar Nedir?
  • Konservatuvar, müzik ve sahne sanatlarında sanatçı yetiştiren bir yükseköğretim kurumudur.
  • Örneğin, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Ankara Devlet Konservatuvarı veya İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı.
• Enstitü Nedir?
  • Birbiriyle ilgili bilim dallarından oluşan ve lisansüstü düzeyde eğitim-öğretim veren bir yükseköğretim kurumudur.
  • Örneğin, bir üniversitedeki sosyal bilimler enstitüsü, o üniversitede bulunan tüm sosyal bilim dallarındaki lisansüstü eğitim-öğretimi yürüten bir kurumdur.
• Bölüm Nedir?
  • Amaç, kapsam ve nitelik yönünden bir bütün oluşturan, birbirini tamamlayan veya birbirine yakın anabilim ve ana sanat dallarından oluşan; fakültelerin ve yüksekokulların eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve uygulama birimine bölüm denir.
• Lisans Nedir?
  • Akademik düzeyde alınan eğitimlerin tümüdür ve akademik bir derecedir. Bu akademik derece, diploma ile belgelendirilir. Dört yıl süren üniversite veya yüksekokul öğrenimi ile elde edilir. Ortaöğretime dayalı en az sekiz yarıyıllık yani 4 yıllık programı kapsayan yükseköğretime verilen addır.
  • Lisans Bölümleri
• Ön Lisans Nedir?
  • Farklı alanlara belirli bir mesleğe yönelik ara insan gücü yetiştirme amacıyla faaliyet gösteren eğitim programlarına verilen addır.
  • Lisans programlarının ilk kademesidir. İki yıllık üniversitelerdir.
  • Ortaöğretime dayalı dört yarı yılı kapsayan yani 2 yıllık ve ara insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan, lisans öğretiminin ilk kademesine verilen isimdir. 
  • Önlisans Bölümleri
• Fakülte ile Yüksekokul Arasındaki Farklar Nelerdir?
  • Fakültelerde akademik hayata devam eden öğrencilerin yetiştirilmesi amaçlanırken yüksekokullarda mesleğe yönelik kalifiye çalışan yetiştirmek amaçlanmaktadır.
  • Fakülte ve yüksekokulda eğitim veren öğretmenler aynı olabilir.
  • Fakülteler akademik çalışmalar yürütürken yüksekokul kalifiye çalışan geliştirme noktasında görev alır. Diploma ya da unvan bakımından her iki eğitim biriminin arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır. 
• MYO İle Fakülte Arasındaki Farklar Nelerdir?
  • Meslek yüksekokulları eğitim süresi iki yıllıktır (4 yarıyıl). Fakültelerde ise eğitim süresi dört yıllıktır (8 yarıyıl).
• Yüksekokul ile Meslek Yüksekokulu Arasındaki Farklar Nelerdir?
  • Yüksekokul üst düzey uygulayıcı eleman yetiştirmeyi hedeflerken meslek yüksekokul ise ara teknik eleman yetiştirmeyi hedefler.
  • Eğitim süresi yüksekokulda 4 yıl, meslek yüksekokulunda 2 yıldır.
  • Yüksekokul lisans düzeyinde eğitim verirken meslek yüksekokulu ön lisans düzeyinde eğitim verir.

Eğitim Türleri

• Örgün Eğitim veya Örgün Öğretim Nedir?
  • Öğrencilerin eğitim-öğretim süresince ders ve uygulamalara devam etme zorunluluğunda oldukları yüz yüze eğitimin gerçekleştirildiği bir eğitim-öğretim türüdür.
• Açık Eğitim veya Açık Öğretim Nedir?
  • Öğrencilere radyo, televizyon, internet ve eğitim araçlarıyla yapılan bir eğitim türüdür.
  • Açık Öğretim modelinde canlı ders işlenmez, daha çok ders kaynakları üzerinden bilgi aktarılır. Bu yüzden açık eğitim modelinde öğrencinin derse katılım zorunluluğu yoktur.
• Uzaktan Eğitim veya Uzaktan Öğretim Nedir?
  • Öğrencinin belirli bir mekanda bulunma zorunluluğunu ortadan kaldıran farklı ortamlarda bulunan öğretmen, öğrenci ve eğitim materyalinin iletişim teknolojileri ile bir araya getirildiği bir yöntemdir.
  • Uzaktan Öğretim modelinde canlı ders işlenir ve öğrenciler derslere katılım gösterirler. Bu yüzden uzaktan eğitim modelinde öğrencinin derse devam ve katılım zorunluluğu bulunur.
• İkinci Öğretim Nedir?
  • Bazı yükseköğretim kurumlarında normal-örgün, ön lisans ve lisans programlarının bir kısmının eşdeğeri programlar açılmakta ve bu programlar örgün eğitim saatleri dışındaki zamanlarda (akşam saatlerinde, hafta sonunda) yürütülmektedir.
  • İkinci öğretim adı verilen bu programları kabul edilen öğrenciler, normal öğretim öğrencilerinden daha yüksek öğrenim harcı öderler. İkinci öğretim öğrencileri normal programlara yatay geçiş yapamazlar.
• Hazırlık Okulu Nedir?
  • Öğretimi yabancı dilde (İngilizce, Almanca, Fransızca vb.) veren üniversitelere yeni kayıt olan öğrencilerin dil bilgileri, bir yeterlik sınavı ile saptanır. Bu sınavda başarılı olan öğrenciler, ÖSYM tarafından yerleştirildikleri programlarda öğrenimlerine başlarlar. Başarısız olanlar ise hazırlık okulunda yabancı dil eğitimi görürler. Bu eğitimi başarı ile tamamlayanlar esas alan eğitimine başlayabilirler.
  • Bazı Türkçe eğitim verilen bölümlerde de belirli bir oranda yabancı dil eğitimi verilebilir. Bu tarz bölümlerde de yabancı dil eğitimi hazırlık okullarında verilir.
• Yaz Okulu Nedir?
  • Üniversitelerde bazı fakülte veya bölümler yaz aylarında eğitim yapmaktadırlar.
  • Yaz okulunun amaçları; çok sayıda öğrenci tarafından alınan derslerdeki yığılmayı azaltmak, kendilerinden ancak yaz aylarında yararlanılabilecek öğretim elemanlarının eğitime katılımını sağlamak, belli derslerde başarısız olan öğrencilerin eksiklerini tamamlayarak zamanında mezun olmalarına yardımcı olmaktır.
• Yatay Geçiş Nedir?
  • Bulundukları programda, varsa hazırlık sınıfları dışında, en az iki yarıyıl öğrenim görmüş öğrenciler başarılı olmak ve disiplin cezası olarak üniversite ile ilişkileri kesilmiş olmamak koşulu ile, kendi üniversitelerinde veya başka bir üniversitede, asıl programlarına yakın başka bir programa geçiş yapılabilmesine yatay geçiş denir.
  • Yatay geçiş koşulları ve kontenjanları yönetmelikler doğrultusunda, ilgili bölümler tarafından belirlenmektedir.
  • Yükseköğretim Kurulunca, önlisans ve lisans düzeyinde yatay geçişleri düzenleyen yönetmelikte verilmiştir.
• Çift Anadal Programı Nedir?
  • Bazı üniversitelerde öğrencilerin lisans öğrenimleri boyunca, aynı fakülte içinde veya başka bir fakültede, esas programlarına konu bakımından yakın olan başka bir programın lisans öğrenimini tamamlayabilmelerine, böylece 4 yıllık lisans öğrenimleri süresinde iki alandan lisans diploması alabilmelerine olanak veren programa çift anadal programı denir.
• Yandal Programı Nedir?
  • Bazı üniversitelerde öğrencilerin lisans öğrenimleri boyunca, aynı fakülte içinde veya başka bir fakültede seçtiği bölümün bazı derslerini almasını sağlayan programa yandal programı denir.
  • Bu programa dahil olabilmek için okulların başarı beklentisi gibi şartları vardır. Dersleri tamamlayan öğrenciye okul tarafından sertifika verilir.

Öğretim Elemanları 

• Öğretim Üyeleri
  • Profesör, doçent ve yardımcı doçentler öğretim üyeleri olarak anılmaktadır.
• Profesör
  • Üst düzeyde araştırma, eğitim ve yönetim faaliyetlerinde bulunan ve en yüksek düzeydeki akademik unvana sahip kişidir.
• Doçent
  • Özgün bilimsel çalışmalar yapmış ve doçentlik sınavını başarmış kişidir. Doktora çalışmalarını başarıyla tamamlamış, tıpta uzmanlık veya belli sanat dallarında yeterlik belge ve yetkisini kazanmış ilk kademedeki akademik unvana sahip kişidir.
• Öğretim Görevlisi
  • Belli bir alanda çalışmaları ile tanınmış ve üniversitelerde ders vermek üzere görevlendirilen elemandır.
• Okutman
  • Eğitim-öğretim süresince tüm öğretim programlarında ortak zorunlu ders olarak belirlenen derslerden birini okutan veya uygulayan öğretim elemanıdır.
• Öğretim Yardımcıları
  • Yükseköğretim kurumlarında belli süreler için görevlendirilen araştırma görevlileri, uzmanlar, çeviriciler ve eğitim-öğretim planlamacılardır.